Inhoudsopgave

Voorwoord

Het woningtekort blijft een belangrijk thema dat ons allemaal raakt. Wie kent niet iemand die naarstig op zoek is naar een woning? Jullie hebben in 2024 opnieuw keihard gewerkt om het tekort terug te dringen, maar we weten dat er nog een lange weg te gaan is. Ook onze infrastructuur stond volop in de belangstelling. De Koning benadrukte in de Troonrede de enorme vervanging en renovatieopgave die voor ons ligt. Tegelijkertijd blijft de aanleg van nieuwe infrastructuur lastig vanwege de stikstofproblematiek. Dagelijks werken jullie ook om het net te verzwaren.

Directie Bouwend Nederland 

Op de foto zie je onze huidige directie: Niels Wensing (directeur dienstverlening), Kathelijne Koster (directeur bedrijfsvoering), Lennard Heij (algemeen directeur) en Jelmer Alberts (directeur belangenbehartiging).  In 2024 namen wij na tien jaar afscheid van algemeen directeur Fries Heinis.

Arbeidsmarkt

Werken met ZZP’ers 

Leden zijn goed geïnformeerd over de risico’s bij het werken met schijnzelfstandigen en zijn geactiveerd om aan de slag te gaan om juist te werken met zzp’ers. Met input vanuit onze klankbordgroep met leden en met behulp van de afdeling communicatie zijn leden goed geïnformeerd over de campagne “Werken met zzp’ers in 2025: Dit moet je weten” opgesteld en gelanceerd.

Leerlingen opleidingsbedrijven volgen gastlessen over gezond leven en werken

Bouwend Nederland heeft in 2024 samen met strategisch partner Zilveren Kruis en de organisatie Pim Mulier een aantal gastlessen over gezond leven en werken verzorgd voor de leerlingen van opleidingsbedrijven. Zilveren Kruis vindt preventie bijzonder belangrijk en is sponsor van dit programma voor jonge bouwplaatsmedewerkers. Pim Mulier geeft trainingen over gezond gedrag aan medewerkers, teams en organisaties.  

Jij gaat het maken

Dankzij onze lobby in de pariteit en het brede draagvlak dat we in 2024 organiseerden, is op 1 januari 2025 de Stichting JIJ in de Bouw & Infra officieel van start gaan. De stichting helpt bedrijven, werkenden en (zij-)instromers hun plek te vinden in onze sector. En vormt hiermee een structurele en duurzame positie met uitvoeringskracht. Hiermee zijn we in staat om de uitdagingen van personeelstekorten en veranderende onderwijsbehoeften – zoals levenslang leren en de snelle werkinnovatie – effectief te coördineren en aan te sturen. De stichting omvat onder andere de voortzetting van de campagne ‘Jij gaat het maken’ en het kinderthemapark ‘wij bouwen de toekomst.’

Video

Uitreiking eerste Bouw & Infra Inclusief Award

De Bouw & Infra stimuleert goed werkgeverschap en daarom schenken we aandacht aan diversiteit en inclusie. Op 11 april 2024 organiseerden we met de SER de eerste Bouw & Infra Inclusief Award.  Ondernemers zijn hierdoor toekomstbestendiger, trekken een groter aantal werknemers aan en voldoen daarmee ook aan wetgeving (en aanbestedingseisen zoals SROI). Laat je hier inspireren door de genomineerden van de Bouw & Infra Inclusief Award.

Publicatie van de Verantwoord Bouwen Toets

De Verantwoord Bouwen Toets is een instrument dat we samen met de cao-partijen Bouw & Infra in 2024 hebben ontwikkeld. Met de Verantwoord Bouwen Toets kun je als opdrachtgever toetsen of de (onder)aannemers voldoen aan sociaal-maatschappelijke eisen.

Bouw en fysieke ruimte

De afgelopen tijd hebben we een stevige inzet richting Europese Commissie, Tweede en Eerste Kamer en de ministeries gepleegd op onder andere woningbouw, infrastructuur, water, energie en stikstof. Hieronder lichten we enkele trajecten uit:

Lobby: Arno Visser op werkbezoek met minister Keijzer

Op 8 november organiseerden we een werkbezoek met minister Keijzer. Een belangrijk moment om, in aanloop naar de Woontop van 11 december, een contactmoment met de minister te hebben over de woningmarkt. De weken voorafgaand aan de Woontop stonden in het teken van gesprekken om te komen tot een bindende set aan afspraken die moet leiden tot de bouw van meer woningen. Dit resulteerde op 11 december onder andere in afspraken over het stoppen met koppen op Europese en landelijke regelgeving, stevige monitoring van de woningbouwproductie, planvoorraad, vergunningverlening en inzet van gemeenten op de afgifte van voldoende vergunningen voor de bouw van 100.000 woningen.

Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)

Per 1 januari 2024 is de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen ingegaan, met daarin onder andere kwaliteitsborging voor nieuwbouw van grondgebonden woningen en kleine bedrijfspanden (gevolgklasse 1). Voor verbouw bij dit type bouwwerken zou kwaliteitsborging vanaf 1 juli 2025 verplicht worden. Dat gaat niet door.

Communicatie

Meest opvallende contentitems van 2024

Het afgelopen jaar stond bol van inspirerende verhalen en grootse mijlpalen binnen de bouw- en infrasector. Van de meestbezochte kennispagina over de cao Bouw & Infra tot het veelgelezen nieuwsartikel over de onderhandelingen daarvan: het is duidelijk dat de cao hoog op de agenda staat. Ook op social media was er volop betrokkenheid, met op LinkedIn de nodige bewondering voor het IJslandmodel (36 uur werken, 40 uur uitbetaald!) én een indrukwekkend Facebookbericht over de versterking van de Markermeerdijken.

In deze terugblik hieronder de vier meest opvallende contentitems van het afgelopen jaar.

CAO

Meestbezochte kennispagina

De meestbezochte kennispagina was die over de cao Bouw & Infra. Met 103.346 weergaven bleek deze pagina in 2024 populair onder bezoekers om meer te leren over bepalingen in de cao.

Vierde onderhandelingsronde nieuwe cao Bouw & Infra

Meestgelezen nieuwsartikel

Dat de cao een belangrijk onderwerp is voor onze leden blijkt wel uit het nieuwsartikel over de vierde onderhandelingsronde. Het verslag na het gesprek op 2 december 2024 werd maar liefst 26.902 keer gelezen.

Minder uren werken, meer plezier, hetzelfde salaris bij Hegeman

Meeste views op LinkedInbericht

Wie wil dat nou niet: 36 uur per week werken en betaald krijgen voor 40? Het LinkedInbericht over het IJslandmodel van Aannemingsmaatschappij Hegeman kreeg veel bekijks met meer dan 650 likes en een bereik van 51.250 views.

33 kilometer dijkversterking

Meeste views op Facebookbericht

Onze video over de Markermeerdijken was een van de eerste posts van 2024 op Facebook. Over een lengte van maar liefst 33 kilometer wordt de dijk versterkt tussen Hoorn en Amsterdam. Daarmee houden 1,2 miljoen mensen op het achterland droge voeten. De post zag 78.466 weergaven, de video meer dan 33.000.

Video

Onderwijsdag van de Bouw

Op 7 juni 2024 vond de Onderwijsdag van de Bouw plaats. Ruim 4.000 leerlingen uit het primair en voortgezet onderwijs namen deel aan vijf regionale evenementen, waar ze konden proeven van de wereld van bouw en infra. In Breda bezochten 1.500 basisschoolleerlingen het event in samenwerking met Bouwschool Breda, JINC en vijftien aannemers. Zwolle ontving 430 leerlingen, terwijl in Ede 600 kinderen werden verwelkomd door de lokale bouwpartners (afdeling Veenendaal, Zuid-West Veluwe en Knooppunt Techniek). Ook in Zaandam en Hoofddorp (vmbo) en meerdere locaties in het noorden van het land, zoals Eelde, Oosterzee, Assen en Leeuwarden, waren er activiteiten in samenwerking met Bouwmensen en Sterk Techniekonderwijs (STO). In Zuidlaren ontdekten 75 basisschoolleerlingen het vak dankzij Alsema bv.

De dagafsluitende video van de Onderwijsdag van de Bouw bereikte duizenden kijkers op social media: op LinkedIn ruim 16.000 en op Facebook meer dan 800 views. Ook de post over het lesmateriaal “De bouw maakt het op school” trok veel aandacht met 11.525 views op LinkedIn en 327 op Facebook. In 2025 staat de Onderwijsdag van de Bouw gepland op 20 juni.

De uitschieters van Bouwend Nederland op YouTube

Explainer WKB

De uitschieters van Bouwend Nederland op YouTube

De Wet kwaliteitsborging (Wkb) voor het bouwen heeft als doel de bouwkwaliteit en het bouwtoezicht te verbeteren door inschakeling van private kwaliteitsborgers. Daarnaast wordt de aansprakelijkheid van aannemers ten opzichte van particuliere en professionele opdrachtgevers uitgebreid.

DBMH SLIM-video

De uitschieters van Bouwend Nederland op YouTube

Erik de Waal speurde voor zijn eigen nieuw te bouwen huis het internet af en ontdekte zo SIP panelen. De isolatiewaarde van deze panelen is bijzonder hoog. Bovendien kan je de woning als een bouwpakket met elektrische kraanmachines CO2-neutraal in elkaar zetten.

Webinar cao

De uitschieters van Bouwend Nederland op YouTube

Wat betekent de cao Bouw & Infra 2024 voor loonsverhogingen, toeslagen en vergoedingen, het functie- en loongebouw, de zwaarwerkregeling, werkdruk en de overwerkregeling voor uta-werknemers?

Bouwend Nederland in beeld

YouTube cijfers

De bouw maakt het heeft in 2024 goed gescoord op YouTube. Dat komt mede dankzij het tv-programma en de mogelijkheid om de items van het tv-programma te delen en terug te kijken.

Aantal 2024 Aantal 2023
Bereik 2.103.153 (+66%) 1.265.855
Views 153.448 (+121%) 69.346
Kijktijd (uur) 7.510 (+195%) 2.549
Uitkijkpercentage 51,7% (-14%) 59,8%
Abonnees 631 (+187%) 220

De uitschieters van De bouw maakt het op YouTube

Tv-item zwembad

De uitschieters van De bouw maakt het op YouTube

In Drachten wordt zwemcentrum De Welle gebouwd. Harm Jan is projectleider en laat Daan zien welke diverse zwembaden er gebouwd worden. Hoe bouw je een officieel olympisch zwembad van 50 meter dat ook als 25 meter wedstrijdbad gebruikt kan worden?

Metselaar Dennis

De uitschieters van De bouw maakt het op YouTube

Wat maak je me nou? Een woning! Dennis is metselaar en operator van een metselrobot bij @laudy1852‬ ‘Ik maak hier metselwerk met de hand en met de metselrobot.’

Tv-item optillen kerk

De uitschieters van De bouw maakt het op YouTube

Daan reist naar Overschild, in het aardbevingsgebied van Groningen, waar vijzelspecialisten aan het werk zijn. Ze tillen een 325 ton zware negentiende eeuwse kerk op om een aardbevingsbestendige fundering te creëren.

Ruim 77.000 bezoekers

Dag van de Bouw

Een greep uit het bijzondere programma

Tijdens de landelijke opening op 8 juni bij de Zuidplaspolder was er voor bezoekers van alles te ontdekken. Zo kon men in Rotterdam wandelen over het viaduct van het Terbregseplein, met een uniek uitzicht op één van de drukste verkeersaders van Nederland. Dit viaduct zal straks de bestaande A16 verbinden met de nieuwe A16 Rotterdam.

Op het strand van Velsen kregen jong en oud een kijkje in de toekomst van duurzame energie: hier zag je hoe windparken op zee worden aangesloten. In Den Haag volgde een exclusieve rondleiding over het Binnenhof, waar de renovatiewerkzaamheden aan de Eerste Kamer, de Tweede Kamer en de Raad van State van dichtbij te bewonderen waren.

In Twello opende een gloednieuwe, energieneutrale brandweerkazerne haar deuren voor nieuwsgierige bezoekers. Niet minder indrukwekkend was de wandeling door de toekomstige sluis in Kampen, waar men letterlijk over de bodem kon lopen. En in Nieuw-Bergen viel te zien hoe een dijk wordt versterkt – een staaltje waterbouwkunde dat onze leefomgeving veilig en droog houdt.

Stuk voor stuk onvergetelijke ervaringen die laten zien hoe Nederland werkt aan een duurzame, innovatieve toekomst!

Continuïteit en winstgevendheid

Bouwend Nederland Advies

Het afgelopen kalenderjaar hebben vele leden voor advies en ondersteuning bij hun bedrijfsvoering contact opgenomen met Bouwend Nederland Advies. Leden kunnen hun vragen mailen naar advies@bouwendnederland.nl of telefonisch contact opnemen met Bouwend Nederland Advies (079 – 325 22 50).

In deze terugblik beschrijven we de vier onderwerpen waarover we de meeste vragen kregen in 2024.

De loonsverhoging per 1 januari 2024 in de cao Bouw & Infra 2024

Vragen over

Vooral in het begin van het jaar 2024 zijn er zeer veel vragen gesteld over de afgesproken loonsverhoging per 1 januari 2024. Doorgaans worden cao-loonsverhogingen in procenten afgesproken, wat relatief makkelijk is om loon- en salarisaanpassingen te berekenen. Per 1 januari 2024 (en ook per 1 juli 2024) was er echter naast de 3,5% procentuele verhoging ook een verhoging van 50 euro per maand structureel afgesproken.

De invoering van het functiehuis bouw & infra

Vragen over

Met name vanaf de bouwvak 2024 gingen de meeste vragen van leden over de invoering van het functiehuis bouw & infra.

Vooral de omschakeling van indelen op functienaam naar indelen op basis van een functieomschrijving en referentiefuncties heeft geleid tot veel vragen. Verder is het indelen op basis van referentiefuncties nieuw, waardoor het op zichzelf ook een bron van vragen is. Hieronder een link naar een webpagina op onze website waar vijf tips gegeven worden.

Het nieuwe functie- en loongebouw: vijf tips

We begrijpen dat de invoering van het nieuwe functie- en loongebouw voor veel bedrijven een grote uitdaging is. Cao-partijen lieten eind september 2024 weten dat een nieuwe invoeringsdatum is vastgesteld op 31 december 2025. Dit biedt bedrijven meer tijd om de nodige stappen te zetten en het nieuwe systeem zorgvuldig te implementeren.

Invoering functie- en loongebouw: meer tijd voor zorgvuldige voorbereiding tot eind 2025

ZZP’ers

Vragen over

In het laatste kwartaal van 2024 werden er vooral veel vragen gesteld over het werken met zzp’ers. Dit omdat het handhavingsmoratorium per 31 december 2024 stopt en de Belastingdienst vanaf 1 januari 2025 gaat controleren of een zzp’er echt een ondernemer is of een schijnzelfstandige. Is dit laatste het geval dan kan de Belastingdienst naheffingen opleggen aan degene die deze schijnzelfstandige gecontracteerd heeft.

Werk jij ook met zzp’ers? Wij staan voor je klaar, want ook in 2025 zal dit een belangrijk thema zijn. Op Werken met zzp’ers vanaf 2025 | Bouwend Nederland pagina vind je meer informatie over werken met zzp’ers in de bouw en infra. We hebben diverse hulpmiddelen voor je, zoals een modelovereenkomst en een praatstuk, speciaal samengesteld voor onze sector.

Garantie en aansprakelijkheid

Vragen over

De begrippen garantie en aansprakelijkheid worden veelvuldig door elkaar gehaald. Aansprakelijkheid van de aannemer voor gebreken in het werk volgt uit algemene voorwaarden of uit de wet. Garanties volgen daar niet uit, die moeten partijen uitdrukkelijk overeenkomen. Is dat het geval, dan kan de opdrachtgever zich op zowel de garantie- als aansprakelijkheidsbepalingen beroepen. Bij de wettelijke regeling en de regelingen in algemene voorwaarden gelden verschillende uitgangspunten in geval van een beroep op garantie of aansprakelijkheid.

Bouwend Nederland geeft advies over het bovenstaande bij het opstellen van contracten en bij geschillen waarbij aanspraak wordt gemaakt op garantie en/of een aannemer aansprakelijk wordt gesteld voor vermeende gebreken.

Omdat dit een onderwerp is waar veel vragen over gesteld worden is het infoblad Bouwrecht ‘Garantie en aansprakelijkheid’ gemaakt.

Energietransitie

Uitvoeringsakkoord voor versnelling elektriciteitsnet

Om de benodigde verzwaring van het elektriciteitsnet zo snel mogelijk te realiseren, ondertekende Bouwend Nederland op 11 juni 2024 samen met netbeheerders en installateurs het Uitvoeringsakkoord. Hierin zijn afspraken gemaakt over samenwerking en taakverdeling, met een focus op de ‘buurtaanpak’, het werven en behouden van vakkrachten, innovatie en digitalisering, en financiering.

Prioritering woning- en utiliteitsbouw op het elektriciteitsnet

Mede dankzij onze inspanningen heeft de Rijksoverheid (via de Autoriteit Consument & Markt) netbeheerders de ruimte en opdracht gegeven om de schaarse capaciteit op het elektriciteitsnet ‘maatschappelijk te prioriteren’. Woning- en utiliteitsbouw hebben hierbij een relatief hoge prioriteit gekregen en staan op de derde plaats.

Kortere en transparantere aansluittermijnen

We hebben bijgedragen aan de totstandkoming van nieuwe regels van de Autoriteit Consument & Markt om aansluittermijnen voor klein- en grootverbruik zo kort en duidelijk mogelijk te maken. Hoewel dit grotendeels is gelukt, hebben netbeheerders via juridische stappen bereikt dat de termijnen voor kleinverbruik weer zijn versoepeld.

Handreiking voor ondernemers bij netcongestie

We hebben een praktische handreiking opgesteld voor bouwondernemers met tips om netcongestie te voorkomen of beter te kunnen omgaan met beperkte capaciteit.

Infrastructuur

Lobby: Uitdagingen in de infra

De agendering van de problematiek in de infrastructuur blijft lastig. Denk hierbij aan de wijze van aanbesteden en risicoverdeling. In 2024 hebben we de infra extra geagendeerd gekregen. Het kabinet spreekt inmiddels over de grootste instandhoudingsopgave ooit. De Tweede Kamer sprak op ons initiatief op 7 november met Arno Visser en een aantal bouwbedrijven over aanbestedingen in infraprojecten. Voor ons de eerste stap van een drieluik. In het MIRT debat van 25 november werden moties ingediend over een continue dealflow en de inzet op betere risicoverdeling bij aanbestedingen. Bij de voorjaarsnota zetten we ons in voor aanvullende middelen voor Rijkswaterstaat, zodat de grootste instandhoudingsopgave ooit ook betaald kan worden.

Lobby: Drie belangrijke moties aangenomen

De Tweede Kamer nam drie belangrijke moties aan om te komen tot een betere uitvoering in de bouw- en infrasector. De Minister van Infrastructuur & Waterstaat krijgt hiermee de opdracht om te komen tot een beter aanbestedingsproces. Met dit resultaat staan de uitdagingen rondom infrastructuur geagendeerd op de politieke agenda.

Platform Vernieuwing en Renovatie (V&R) opgericht

Bouwend Nederland heeft samen met Rijkswaterstaat en andere infrabrancheverenigingen een Platform V&R ingericht. In dit platform wordt door de markt pre-concurrentieel met RWS gewerkt aan het vormgeven en versneld op de markt brengen van de op te knappen bruggen, sluizen en tunnels. Met de ‘Analysenota kostenontwikkeling vernieuwingsopgaven’ hebben ze hun eerste product reeds opgeleverd.

Innovatie

Lancering Digitaal Stelsel Gebouwde Omgeving

Het Digitaal Stelsel Gebouwde Omgeving (DSGO) is de afgelopen 2,5 jaar ontwikkeld in nauwe samenwerking met marktpartijen. Op 18 juni was het klaar voor gebruik. Leden en hun ketenpartners kunnen hiermee op een veilige, betrouwbare en gecontroleerde wijze informatie uitwisselen.

Nieuwe applicatie die veiligheidsfuncties verenigt

Vanuit het Programma Veiligheid in de Bouw zijn er afspraken gemaakt over het ontwikkelen van het lerend vermogen in onze sector. Samen met de Governance Code Veiligheid in de Bouw en eX:plain ontwikkelen wij nu een nieuwe applicatie: het Individueel Leer- en Ontwikkelplatform (iLOP). Deze applicatie verenigt verschillende functies in zich, waaronder registratie van benodigde en vereiste (opleidings)certificaten, poortinstructie en poortcontrole en het melden van incidenten. De eerste versie van deze app wordt voorjaar 2025 getest in een aantal proefprojecten.

Ketensamenwerking

Bouwbedrijven en waterschappen werken samen aan het waterbeleid

Binnen het Klankbord Zuiveringsmarkt – een samenwerking met de waterschappen en NLingenieurs – is besloten tot een koplopersaanpak voor de vervanging- & renovatie-opgave van de waterketen (rioolwaterzuiveringen) te komen. Er komt meer landelijke regie om te kunnen voldoen aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water. Dit is besloten bij de landelijke bijeenkomst van het klankbord.

Visiedocument Gelijkwaardig Samenwerken

De Klankbordgroep Markt en Assetmanagement presenteerde in 2024 het boekje Visiedocument Gelijkwaardig Samenwerken! Hiermee gaven Rijkswaterstaat en markt een impuls aan gelijkwaardig samenwerken in de keten van assetmanagement. Het uitgangspunt is dat iedereen in de asset managementketen aanvullend is op elkaar, oog heeft voor elkaars belangen en dat het realiseren van de (onderhouds-)opgave centraal staat. Support van het management, gedeeld commitment en sociale veiligheid staan daarbij centraal. Het Visiedocument is een echt doe-boekje geworden, met veel praktische tips hoe het in de praktijk, in de projecten en op de werkvloer gebruikt kan worden. De leden van klankbord zij bezig zo veel mogelijk ambassadeur te krijgen.

Bestuursakkoord Digitale Gebouwde Omgeving 2027 getekend

Op 16 oktober werd het Bestuursakkoord Digitale Gebouwde Omgeving 2027 getekend. Met dit Bestuursakkoord geven 39 partijen handen en voeten aan standaardisering en data delen in de Ontwerp-, Bouw-, en Technieksector.

Video

Inspirerende ‘Innoveren door te renoveren’ over renovatieopgave

Steeds meer bruggen en viaducten hebben onderhoud nodig. Tijdens de bijeenkomst Innoveren door te renoveren op 3 december lieten bestuurders van de openbare ruimte, managers, beleidsmakers, projectleiders, vakspecialisten en beheerders zich inspireren door een nieuwe manier van samenwerken.

Marktonderzoeken in 2024

Welke ontwikkelingen komen er in de komende jaren op ons af op het gebied van samenwerken in de keten? Samen met de Argumentenfabriek en USP-consultancy haalden we inzichten op over dit onderwerp en welke rol Bouwend Nederland hierbij kan vervullen.

Veiligheid

Werkboek ‘Samen klimmen op de Veiligheidsladder’

De belangstelling voor het nieuwe werkboek Samen klimmen op de veiligheidsladder is groot. Honderden leden hebben het besteld of gekregen tijdens een (regionale) bijeenkomst. Het biedt praktische handvatten en inspiratie om je veiligheidscultuur te verbeteren, met speciale aandacht voor sociale en psychologische veiligheid. Op onze themapagina vind je meer informatie met downloads en video’s om toe te passen.

KAM Infra-dag

Elk najaar organiseren we de KAM Infra-dag. Een dag vol met informatie over actuele KAM wet- en regelgeving en hoe je daar in de praktijk mee om kunt gaan. De dag trekt elk jaar meer bezoekers. Op 14 november waren er maar liefst ruim honderd KAM’ers en veiligheidskundigen bij.

Bewust Veilig-dag 2024

Veiligheid versterkt als je samenwerkt!

Dat hebben de 935 deelnemende bedrijven aan de Bewust Veilig-dag 2024 bewezen! Samen zorgden zij voor opnieuw een geslaagde editie van de Bewust Veilig-dag. Niet alleen is het recordaantal deelnemers van vorig jaar opnieuw verbroken. Ook zagen we via social media en op locatie enorm veel leuke, creatieve en zinvolle initiatieven om veilig en gezond werken onder de aandacht te brengen.

Bedankt iedereen en wij zien jullie graag terug bij de Bewust Veilig-dag op 26 maart 2025!

De video heeft op YouTube 3.653 mensen bereikt. 317 mensen hebben de video langer dan 30 seconden bekeken. Dat is ongeveer twee keer zoveel als normaal!

Vereniging

Nieuw Contactgroep Vastgoedonderhoud

In 2024 is de Contactgroep Vastgoedonderhoud opgestart. In dit platform kunnen leden die zich bezighouden met vastgoedonderhoud kennis en ervaring uitwisselen. Er zijn drie bijeenkomsten gehouden met circa 30 leden per bijeenkomst:

Imago- en instroomcampagnes 2024

Benieuwd naar onze campagnes in 2024 om het imago en de instroom te bevorderen? En wil je weten welke resultaten we daarmee behaalden? Bekijk de video over ons campagnehuis. Met gerichte campagnes bereiken we diverse doelgroepen en stimuleren we de (zij-)instroom. En we bouwen aan het imago van onze prachtige sector. Onder het dak van het huis werken we dagelijks aan het aantrekken én behouden van talent.

Bouwend Nederland steunt plan Warmte Alliantie om realisatie warmtenetten vlot te trekken

In 2024 hebben we ons gefocust op het vereenvoudigen en stroomlijnen van procedures voor warmtenetten. Dit werd vooral aan netbeheerders overgelaten. De Ledengroep Warme/Koude-Infra (WKI) heeft zijn strategie herzien, om snel duidelijkheid te krijgen over de regels voor de uitrol van warmtenetten via de Wet collectieve warmte (Wcw). Dit is belangrijk om investeringen van private warmtebedrijven en aannemers te behouden.
We hebben intensief samengewerkt met andere stakeholders, waaronder de Stichting Warmtenetwerk Nederland. Dit resulteerde in het ‘Warmtebod’, ondertekend door 80 partijen, die overheden oproepen om snel duidelijkheid te geven zodat marktpartijen efficiënt kunnen werken aan de realisatie van warmtenetten. Het Warmtebod werd op 14 januari 2025 aangeboden aan minister Hermans.

Consultatie Beleidsregel zorgvuldig opdrachtgeverschap (Wibon)

Gedurende heel 2024 heeft de vakgroep ONG breed in en met de hele keten aandacht gevraagd voor het belang van inzicht in en ordening van de ondergrondse infrastructuren. Dit in verband met het veilig kunnen werken aan de ondergrondse netten, de veiligheid van die netten zelf en het voorkomen van graafschade. Dit is onder andere gebeurd door de organisatie, samen met onze partners (in het Kabel- en Leidingenoverleg en de Governancecode Veilige Energienetten), van twee grote, dagvullende evenementen met alle betrokken stakeholders, waaronder gemeenten (VNG en GPKL). En door met de hele keten (via het Kabel- en leidingenoverleg) pro-actief input te leveren om de aanstaande (in 2025 voorziene) evaluatie van de Wet Informatievoorziening bovengrondse en ondergrondse netwerken (Wibon). Deze input heeft waardering en steun gekregen vanuit de betrokken beleidsdepartementen.

Meerjarenprogramma’s januari t/m juni 2024

Ondernemers in de bouw- en infrasector kennen grote maatschappelijke opgaven en uitdagingen: tekorten op de arbeidsmarkt, woningen, verduurzamen en ervoor zorgen dat we veilig van A naar B kunnen reizen. Dat vraagt om slimme oplossingen. Met onze meerjarenprogramma’s ondersteunen we de ontwikkeling van onze leden en van de sector als geheel. Bekijk hier de activiteiten in het eerste half jaar van Toekomst van werk, Vernieuwing in de sector, Mobiliteit, Samenwerking in de keten en Duurzaamheid.

Toekomst van werk

Leden ondersteunen om technologische ontwikkelingen te omarmen en hen stimuleren te investeren in veiligheid en human capital.

  1. Gebruikmaken van nieuwe technologische ontwikkelingen die arbeidsproductiviteit vergroten.
  2. Stimuleren om te investeren in (door) ontwikkeling van het personeel
  3. Verbeteren randvoorwaarden om technologische innovaties en human capital te benutten
  4. De bouw en infra promoten als aantrekkelijker sector om in te werken

Toekomst van werk

Bouw- en infra inclusief award

De bouw- en infra inclusief award is voor het eerst uitgereikt, en we zijn trots dat we met elkaar aandacht hebben voor het onderwerp diversiteit en inclusie in de sector.

Toekomst van werk

De bouw maakt het op school

Er is nieuw lesmateriaal ontwikkeld voor de basisschoolleerlingen dat elk lidbedrijf zelf kan gebruiken om in de klas promotie te maken voor onze sector.

debouwmaakhet.nl/op-school

Vernieuwing in de sector

Slimmer, sneller en winstgevender bouwen door de inzet van (digitale) technologie, industrialisatie en innovatie.

  1. Verbeteren randvoorwaarden voor toepassing van nieuwe technologieën
  2. Leden informeren over belangrijke ontwikkelingen en hen in contact brengen met potentiële partners in financiële faciliteiten
  3. Regie op agenderen en uitvoering (o.a. TKI, DigiGO, Bouwcampus, regionale hub)
  4. Ketenpartners en bouwondernemingen verbinden door informatie-uitwisseling over nieuwe toepassingen en samenwerkingsmogelijkheden ( De bouw maakt het SLIM, regiodagen )

 

Vernieuwing van de sector

Campagne ‘De Bouw Maakt het Slim

In deze serie laten we slimme oplossingen van ondernemers zien. Zo willen we ondernemers helpen om elkaar te inspireren en om op een andere manier naar
het werk en de bedrijfsvoering te kijken. Het gaat om slimme oplossingen op het gebied van proces, techniek en samenwerking in de bouwketen.

Vernieuwing van de sector

Webinar NIS2 richtlijn voor bouw en techniek

Vanuit Europa is een nieuwe richtlijn aangekondigd: NIS2. Een flink aantal bedrijven moet volgens deze wet verplicht maatregelen nemen op het vlak van digitale veiligheid.

Mobiliteit

Een goed bereikbaar Nederland en een toekomstbestendige, emissiearme en op termijn emissieloze infrastructuur voor de bouw- en infrasector.

  1. Informatie verzamelen, onderzoeken, uitvoeren, visie vormen en bevindingen dealen met leden, opdrachtgevers en stakeholder
  2. Inzichtelijk maken en verbinden van verschillende doelgroepen en belangen (Mobiliteitsalliantie / Logistiek Alliantie)
  3. Stimuleren van (versnelde) samenwerking tussen opdrachtgevers en -nemeers in meerjarige programma’s voor infrastructuurprojecten
  4. Stimuleren en faciliteren van slimme bouwlogistiek met volop aandacht voor verduurzaming (SEB, bouwhubs)

 

Mobiliteit

Webinar Werkgebonde Personenmobiliteit

De WPM is de rapportageverplichting over het zakelijke verkeer en woon- werkverkeer, per 1 juli 2024 verplicht voor elke organisatie met meer dan 100 medewerkers. Op 13 juni 2024 vond het webinar plaats speciaal georganiseerd voor alle leden van Bouwend Nederland en Techniek Nederland.

Mobiliteit

Bijeenkomsten emissieloos bouwen en vervoeren

Het onderwerp emissieloos bouwen en vervoeren speelt een grote rol in het programma, het thema wordt bij veel ledenbijeenkomsten geagendeerd met een focus op de ZE-zones, bouwlogistiek en bouwhubs.g

Samenwerking in de keten

Betere samenwerking in de bouwketen om gezamenlijk te innoveren en de maatschappelijke opgaven sneller op te lossen.

  1. Inzicht krijgen in diverse doelgroepen, gedrag, technologieën en randvoorwaarden
  2. Leden inspireren, motiveren en activeren om nog meer klant- en marktgericht te werken
  3. Het stimuleren van de samenwerking in de aanbestedingsfase
  4. Het stimuleren van de samenwerking in de contract- en uitvoeringsfase

 

Samenwerken in de keten

Bijeenkomst verbindend samenwerken

De regiodag van Randstad Zuid stond dit jaar in het teken van verbindend samenwerken. Ontwikkelingen als prijsstijgingen, gebrek aan continuïteit, toegenomen eisen en groeiend capaciteitsgebrek vereisen een gestructureerde, integrale en meerjarige aanpak van de samenwerking in de keten.g

Samenwerken in de keten

Module ‘samenwerken’ toegevoegd aan de Digiscan

De Digiscan Bouw helpt je om te inventariseren waar jouw mkb-bedrijf staat als het gaat om digitalisering van je bouwproces, administratie en kwaliteitsborging. Samen met Techniek Nederland is een nieuwe module over digitaal samenwerken in de keten toegevoegd aan de bestaande Digiscan.

Duurzaamheid

Met dit programma lobbyen we voor goede marktcondities voor duurzaamheid zodat opgaven als de energietransitie, circulair bouwen, klimaatadaptatie en natuurontwikkeling, aantrekkelijke(re) marktsegmenten worden voor bouw- en infrabedrijven.

  1. Stimuleren regie op uitwerking nationaal beleid energietransitie, circulair bouwen, klimaatadaptatie en natuurontwikkeling.
  2. Verbeteren randvoorwaarden waarmee bedrijven duurzaamheid in projecten en hun bedrijfsvoering vorm kunnen geven.
  3. De leden informeren en inspireren over relevante wet- en regelgeving, marktontwikkelingen, tools en voorbeelden en hen inzetten als klankbord.
  4. Stakeholders inspireren en informeren over: mogelijkheden in de markt, goede voorbeelden en contractvormen voor betere kennisuitwisseling tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers.

 

Duurzaamheid

Project Sliepe yn’e Takomst

We ronden het programma Duurzaamheid voor de zomer van 2024 af en hebben veel resultaten samen met onze leden weten te behalen.

Zeven teams bestaande uit een recreatieondernemer, een aannemer en een architect ontwikkelen ieder een biobased en circulaire recreatiewoning. Het doel van het project is ervaring en kennis met biobased en circulair bouwen op te doen en dit ook te delen met anderen.

Duurzaamheid

Onderzoek warmtenetten Den Haag

Warmtenetten zijn in dichtbebouwde gebieden 30% goedkoper dan individuele warmtepompen als je naar de maatschappelijke kosten kijkt. Bovendien wordt het elektriciteitsnet met een warmtenet significant minder zwaar belast. Alleen komt het financiële voordeel momenteel niet bij huishoudens terecht. Lees hier de resultaten uit het onderzoek van Berenschot naar de situatie in Den Haag. NVDE, Stedin, Energiebeheer Nederland en Bouwend Nederland. De boodschap werd goed opgepakt door diverse media.

Meerjarenprogramma’s juli t/m december 2024

De meerjarenprogramma’s zijn gericht op het uitvoeren van activiteiten behorend bij de doelen van het programma. We werken aan de volgende programma’s met bijbehorende hoofd- en subdoelen. Bekijk hier de activiteiten in het tweede half jaar van Toekomst van werk, Vernieuwing in de sector, Mobiliteit en Samenwerking in de keten.

Toekomst van werk

Leden ondersteunen om technologische ontwikkelingen te omarmen en hen stimuleren te investeren in veiligheid en human capital.

  1. Gebruikmaken van nieuwe technologische ontwikkelingen die arbeidsproductiviteit vergroten.
  2. Stimuleren om te investeren in (door) ontwikkeling van het personeel
  3. Verbeteren randvoorwaarden om technologische innovaties en human capital te benutten
  4. De bouw en infra promoten als aantrekkelijker sector om in te werken

Toekomst van werk

Samen klimmen op de veiligheidsladder

Speciaal voor het mkb-bedrijf maakten we het werkboek ‘Samen klimmen op de Veiligheidsladder’. Met dit werkboek, dat bestaat uit zes hoofdstukken met bijbehorende podcasts, filmpjes en opdrachten, klim je stap voor stap naar trede 3 van de Safety Culture Ladder (ook wel veiligheidsladder genoemd).

Toekomst van werk

Social media campagne Infra

In samenwerking met Vakgroep Opleidingsbedrijven lanceerden we de social mediacampagne ‘Ik Ga Voor Infra’, waarbij we jongeren willen interesseren voor het vak van bijvoorbeeld kraanmachinist of stratenmaker. Er zijn promotiefilmpjes voor Instagram en TikTok gemaakt met leerlingen van opleidingsbedrijven. Deze filmpjes leiden naar ikgavoorinfra.nl, waar jongeren alle gegevens van de opleidingsbedrijven in de infra vinden.

Toekomst van werk

Podcast diversiteit en inclusie

Directeur Suzanne Evers van Evers & Evers Glas en won dit jaar de eerste Bouw & Infra Inclusief Award vanwege haar toewijding aan het creëren van een inclusieve werkomgeving. Henrieke van Bommel is onderzoeker en consultant, gespecialiseerd in diversiteit en inclusie en begeleidt bedrijven in het vormgeven van inclusieve beleidstrajecten. Samen leggen ze uit waarom diversiteit en inclusie juist nu, in deze krappe arbeidsmarkt, van essentieel belang is. Beluister hier de podcast.

Vernieuwing in de sector

Slimmer, sneller en winstgevender bouwen door de inzet van (digitale) technologie, industrialisatie en innovatie.

  1. Verbeteren randvoorwaarden voor toepassing van nieuwe technologieën
  2. Leden informeren over belangrijke ontwikkelingen en hen in contact brengen met potentiële partners in financiële faciliteiten
  3. Regie op agenderen en uitvoering (o.a. TKI, DigiGO, Bouwcampus, regionale hub)
  4. Ketenpartners en bouwondernemingen verbinden door informatie-uitwisseling over nieuwe toepassingen en samenwerkingsmogelijkheden ( De bouw maakt het SLIM, regiodagen )

Vernieuwing in de sector

Samenwerking met RoboHouse

We werken op verschillende manieren samen met RoboHouse. Zo zijn studenten van de minor robotica bezig met het ontwikkelen van een voegrobot, een wens van een van onze leden. Januari 2025 demonstreren ze het eerste prototype. Daarnaast gaan we samen met RoboHouse, Techniek Nederland en Metaalunie een volgrobot ontwikkelen, die materialen en gereedschappen kan vervoeren. Daarmee laten we ook mkb-bedrijven meeliften op de nieuwste technologische ontwikkelingen.

Vernieuwing in de sector

2 miljoen subsidie voor mkb-innovaties

Het kabinet stelt 2 miljoen euro subsidie beschikbaar voor het stimuleren van innovaties die de productiviteit in het mkb verhogen. Dat heeft minister Beljaarts van Economische Zaken 25 november bekendgemaakt bij zijn bezoek aan FRAIM, het onderzoekscentrum van de TU Delft dat de toekomst van fysiek werk vormgeeft, mét en voor vakmensen. Bouwend Nederland en Koninklijke Metaalunie nodigen mkb-bedrijven van harte uit om mee te doen met dit initiatief.

Vernieuwing in de sector

C the Future

Op 4 en 5 oktober werd in Haarlem C the Future georganiseerd, het jaarlijkse evenement over circulariteit, creativiteit, innovatie en digitalisering. Dura Vermeer en Bouwend Nederland verzorgden samen een workshop over de rol van zingeving in je loopbaan en hoe betekenisvol en waardengedreven werk je carrière positief beïnvloedt. C the Future laat zien dat de toekomst niet ver weg is

Mobiliteit

Een goed bereikbaar Nederland en een toekomstbestendige, emissiearme en op termijn emissieloze infrastructuur voor de bouw- en infrasector.

  1. Informatie verzamelen, onderzoeken, uitvoeren, visie vormen en bevindingen dealen met leden, opdrachtgevers en stakeholder
  2. Inzichtelijk maken en verbinden van verschillende doelgroepen en belangen (Mobiliteitsalliantie / Logistiek Alliantie)
  3. Stimuleren van (versnelde) samenwerking tussen opdrachtgevers en -nemeers in meerjarige programma’s voor infrastructuurprojecten
  4. Stimuleren en faciliteren van slimme bouwlogistiek met volop aandacht voor verduurzaming (SEB, bouwhubs)

Mobiliteit

Onderzoeksrapport Zero Emissie bouwplaats

We onderzochten de uitdagingen en potentiële versnellers voor emissieloos bouwen wanneer een netaansluiting niet mogelijk is. Dit leidde tot een onderzoeksrapport en een praatplaat, die tijdens het NLMTD Masters of transitions evenement zijn gepresenteerd.

Mobiliteit

Emissieloos bouwen en vervoeren

In de week van de duurzame mobiliteit (16 tot en met 22 september) was er volop aandacht voor emissieloos bouwen en vervoeren.

We hebben praktijkverhalen gebundeld die laten zien hoe bouw- en infrabedrijven, lokale overheden, waterschappen en leveranciers zich voorbereiden op emissieloos werken.

In een animatie geven we praktische tips hoe je als ondernemer de weg naar emissieloos werken kunt bewandelen. Bekijk hier de animatie.

Samenwerking in de keten

Betere samenwerking in de bouwketen om gezamenlijk te innoveren en de maatschappelijke opgaven sneller op te lossen.

  1. Inzicht krijgen in diverse doelgroepen, gedrag, technologieën en randvoorwaarden
  2. Leden inspireren, motiveren en activeren om nog meer klant- en marktgericht te werken
  3. Het stimuleren van de samenwerking in de aanbestedingsfase
  4. Het stimuleren van de samenwerking in de contract- en uitvoeringsfase

Samenwerking in de keten

JBN Denktank

Hoe kunnen we beter samenwerken met partners in de keten? Twaalf gedreven JBN’ers die bij infrabedrijven werken, bogen zich over dit steeds belangrijker wordende vraagstuk in de sector.

In januari delen zij hun adviezen en conclusies op de InfraTech in Rotterdam. Lees hier het artikel.

Samenwerking in de keten

Onderzoek samenwerking woningcorporaties

We vroegen ons af welke kansen en knelpunten leden zien in de samenwerking met woningcorporaties. We willen het net ophalen onder onze leden, zodat de (regio)collega’s die de banden met individuele corporaties gaan opbouwen, goed beslagen ten ijs komen.

Voor meer informatie en andere projecten vanuit het meerjarenprogramma Samenwerking in de keten klik hier.

Samenwerking in de keten

Future Builders Day

De vierde editie van Future Builders Day trok wederom een grote en diverse groep professionals, studenten en tech-enthousiastelingen. Workshops en interactieve sessies door toonaangevende experts in technologie en duurzaamheid boden deelnemers de kans om nieuwe vaardigheden te leren en ideeën uit te wisselen. Soufiane Touzani gaf een bevlogen inspiratietalk over hoe je tegenslagen omzet in kansen.

Een van de hoogtepunten was de hackathon, waar teams samenwerkten aan innovatieve oplossingen voor actuele problemen. De netwerkborrel aan het einde van de dag gaf iedereen de gelegenheid om contacten te leggen en samenwerkingsmogelijkheden te verkennen. De sfeer was energiek en optimistisch, met een sterke focus op de toekomst en de rol van technologie in het vormgeven daarvan.

Dit evenement is mogelijk gemaakt door de meerjarenprogramma’s Toekomst van werk, Vernieuwing van de sector en Mobiliteit.

Denktank Jong Bouwend Nederland geeft andere kijk op samenwerken

Hoe kunnen we beter samenwerken met partners in de keten? Tien gedreven JBN’ers die bij infrabedrijven werken, bogen zich afgelopen jaar over dit steeds belangrijker wordende vraagstuk in de sector. Het initiatief ‘de JBN Denktank’ werd gestart omdat de jongere generatie bouwers regelmatig wordt gevraagd hoe zij tegen bepaalde vraagstukken aankijken. Met de JBN Denktank werken ze hun visie uit en maken deze kenbaar in de sector. Op 3 oktober vond de eerste bijeenkomst plaats en in januari werden hun ideeën en adviezen aan Bouwend Nederland gepresenteerd op de InfraTech.

Meer over Jong Bouwend Nederland

Zo werft Jong Bouwend Nederland nieuwe leden

Hoe zorg je ervoor dat je de uitstroom van JBN’ers beperkt en tegelijkertijd nieuwe leden welkom heet bij de club? Door leuke ledenwervingsactiviteiten te organiseren. In Noord-Holland organiseerde het bestuur van kern West-Friesland een leuke middag bij Standpaviljoen Oranje Buiten in Hoorn. Potentiële JBN’ers gingen daar varen met een RIB-boot, gevolgd door een lekkere barbecue met een biertje. Zo konden jongeren onder de veertig kennismaken met Jong Bouwend Nederland. In Groningen organiseerde het bestuur van JBN Noord een bijeenkomst met een pubquiz, een inspirerende spreker met een goed verhaal en een hapje eten en drinken. Stadslab was hiervoor een gezellige locatie waar bestuur en (potentiële) leden van gedachten konden wisselen.

Denktank laat jonge generatie nadenken over belangrijk vraagstuk

Hoe kunnen we beter samenwerken met partners in de keten? Tien gedreven JBN’ers die bij infrabedrijven werken, bogen zich afgelopen jaar over dit steeds belangrijker wordende vraagstuk in de sector. Het initiatief ‘de JBN Denktank’ werd gestart omdat de jongere generatie bouwers regelmatig wordt gevraagd hoe zij tegen bepaalde vraagstukken aankijken. Met de JBN Denktank werken ze hun visie uit en maken deze kenbaar in de sector. Op 3 oktober vond de eerste bijeenkomst plaats en in januari werden hun ideeën en adviezen aan Bouwend Nederland gepresenteerd op de InfraTech. 

Wisselingen in het bestuur

Bekijk hier welke leden de achterban vertegenwoordigen in het Dagelijks Bestuur (DB) en het Algemeen Bestuur (AB).

Menno Mulders

heeft Jelle Hegeman opgevolgd in het AB namens JBN

Karst-Jan Beens

benoemd als DB-lid namens de ledengroep Infra Midden. Karst-Jan is sinds 2017 lid van het AB. Hij maakt de overstap naar het DB en vervangt Johan Janssen.

Adriaan Bossenbroek

is in december benoemd als AB-lid. Hij vertegenwoordigt hier de ledengroep Bouw Klein en regio Randstad Zuid.

Robbert van Helvoirt

Robbert van Helvoirt heeft Mayert Kistemaker opgevolgd in het AB namens JBN.

Michael Huis

Michael Huis heeft Peter van Rhede van der Kloot opgevolgd als toehoorder in het AB namens de vakgroep Glas

Highlights uit 2024

27/03/2024

Veiligheid versterkt als je samenwerkt!

Dat hebben de 935 deelnemende bedrijven aan de Bewust Veilig-dag 2024 bewezen! Samen zorgden zij voor opnieuw een geslaagde editie van de Bewust Veilig-dag. Niet alleen is het recordaantal deelnemers van vorig jaar opnieuw verbroken. Ook zagen we via social…

11/04/2024

Uitreiking eerste Bouw & Infra Inclusief Award

De Bouw & Infra stimuleert goed werkgeverschap en daarom schenken we aandacht aan diversiteit en inclusie. Op 11 april 2024 organiseerden we met de SER de eerste Bouw & Infra Inclusief Award.  Ondernemers zijn hierdoor toekomstbestendiger, trekken een groter aantal…

07/06/2024

Onderwijsdag van de Bouw

Op 7 juni 2024 vond de Onderwijsdag van de Bouw plaats. Ruim 4.000 leerlingen uit het primair en voortgezet onderwijs namen deel aan vijf regionale evenementen, waar ze konden proeven van de wereld van bouw en infra. In Breda bezochten…

08/06/2024

Dag van de Bouw

Een greep uit het bijzondere programma Tijdens de landelijke opening op 8 juni bij de Zuidplaspolder was er voor bezoekers van alles te ontdekken. Zo kon men in Rotterdam wandelen over het viaduct van het Terbregseplein, met een uniek uitzicht…

11/06/2024

Uitvoeringsakkoord voor versnelling elektriciteitsnet

18/06/2024

Lancering Digitaal Stelsel Gebouwde Omgeving

03/10/2024

Denktank Jong Bouwend Nederland geeft andere kijk op samenwerken

Hoe kunnen we beter samenwerken met partners in de keten? Tien gedreven JBN’ers die bij infrabedrijven werken, bogen zich afgelopen jaar over dit steeds belangrijker wordende vraagstuk in de sector. Het initiatief ‘de JBN Denktank’ werd gestart omdat de jongere…

07/10/2024

Visiedocument Gelijkwaardig Samenwerken

16/10/2024

Bestuursakkoord Digitale Gebouwde Omgeving 2027 getekend

07/11/2024

Lobby: Uitdagingen in de infra

08/11/2024

Lobby: Arno Visser op werkbezoek met minister Keijzer

14/11/2024

KAM Infra-dag

03/12/2024

Inspirerende ‘Innoveren door te renoveren’ over renovatieopgave

Steeds meer bruggen en viaducten hebben onderhoud nodig. Tijdens de bijeenkomst Innoveren door te renoveren op 3 december lieten bestuurders van de openbare ruimte, managers, beleidsmakers, projectleiders, vakspecialisten en beheerders zich inspireren door een nieuwe manier van samenwerken.

16/12/2024

Consultatie Beleidsregel zorgvuldig opdrachtgeverschap (Wibon)

De bouw maakt het slim

Sluiten
X